“Postbiyotik” teriminin kullanımı son yıllarda hızla artmıştır. PubMed’den “postbiyotik” terimini kullanarak alınan tüm makalelerin %93’ü, 2018 yılından günümüze kadar olan süreçte (2023 yılına kadar) yayımlanmıştır. Bu makalelerin %50’den fazlası ise Uluslararası Bilimsel Probiyotikler ve Prebiyotikler Derneği (ISAPP) tarafından “postbiyotik” terimi üzerine bir uzlaşı paneli yayımladıktan sonra yayımlanmıştır. İstatistikler mevcut olmasa da, “postbiyotik” teriminin insanlar ve hayvanlar için ticari ürünlerde de ortaya çıktığı görülmektedir. Bu terime olan ilgi açıkça artıyor ve düşünülmeye değer bir konuyu teşkil etmektedir.
Bu terim, vücudunuzun hem prebiyotikleri hem de probiyotikleri sindirdikten sonra geriye kalan atıkları ifade eder. Sağlıklı postbiyotikler, B ve K vitaminleri, amino asitler ve zararlı bakterilerin büyümesini yavaşlatmaya yardımcı olan antimikrobiyal peptitler gibi besin maddelerini içerir. Diğer bir postbiyotik madde olan kısa zincirli yağ asitleri, sağlıklı bakterilerin gelişimini teşvik eder. Postbiyotiklerin amacı, terapötik bir faydası olabilecek bu bakteriyel metabolizmanın son ürünlerini üretmektir.
Postbiyotiklerin İşleyişi
Postbiyotiklerin tam olarak nasıl işlediğini anlamak için hala çok fazla bilinmezlik vardır, Ancak bazı postbiyotiklerin sağlığımıza nasıl katkıda bulunabileceğini özellikle, butirik asit gibi iyi araştırılmış bir postbiyotik, bazı ipuçları sunabilir. Butirik asit, bakterilerin yakıt olarak kullandığı kısa zincirli bir yağ asididir. Kalın bağırsakta bulunan butirik asidin miktarı, bazı bakteri türlerinin gelişip gelişmeyeceğini belirleyebilir. Bu nedenle, ekstra butirik asit sağlayarak bakteri popülasyonlarını manipüle etmek mümkündür. Bu, bağırsakta yüksek bakteri konsantrasyonlarına sahip olduğumuz göz önüne alındığında bağışıklık yanıtını iyileştirebilir.
Postbiyotik Çeşitleri ve Kaynakları
Postbiyotikler farklı türde olabilir ve kaynakları çeşitlidir:
- Bakteriyel Lizatlar: Parçalanmış bakterilerden yapılan ilaçlar.
- Hücre Dışı Süpernatanlar: Bakteri ve maya tarafından üretilen bileşikler.
- Hücre Duvarı Parçacıkları: Bakterilerin hücre duvarından gelen parçalar.
- Enzimler: Metabolik süreçlerde rol oynayan bileşikler.
- Ekzopolisakkaritler: Mikroorganizmaların salgıladığı maddeler.
- Lipopolisakkaritler: Belirli bakterilerin dış tabakasında bulunan büyük moleküller.
Postbiyotiklerin Besin Kaynakları
Bağırsaklarınızdaki postbiyotikleri artırmaya yardımcı olabilecek bazı yiyecekler şunlar olabilir:
Yoğurt, çökelek peyniri,yulaf, keten tohumu, deniz yosunu ve sarımsak gibi yüksek lifli yiyecekler, fermente salatalıklar, kefir, kimchi, kombucha, fermente lahana turşusu, ekşi mayalı ekmek, tempeh.
Postbiyotik Bebek Mamaları
Postbiyotik içeren bebek mamaları, üretim süreci sırasında laktik asit üreten bakterilerle fermantasyon yapılmış ancak son üründe önemli miktarda canlı bakteri içermeyen mamalardır. Fermantasyon sürecinin yanı sıra, genellikle homojenizasyon, pastörizasyon, sterilizasyon ve/veya püskürtme kurutma gibi fiziksel işlemler uygulanır. Bu tür bebek mamaları birçok ülkede giderek daha yaygın hale gelmektedir. 2022 yılında yapılan bir sistemik inceleme, postbiyotik bebek mamalarının klinik etkililiği ve güvenliği üzerine kanıtları özetlemiştir. 11 randomize kontrollü deneme çalışması dahil edilmiştir. Çoğu çalışma, Bifidobacterium breve C50 ve Streptococcus thermophilus 065 ile fermente edilmiş bebek mamalarını değerlendirmiştir. Bu tür mamalar, takviyesiz bebek mamalarıyla karşılaştırıldığında güvenli ve iyi tolere edildiği gösterilmiştir. Prebiyotikler dahil olmak üzere ek bileşen değişiklikleri içeren postbiyotik mamalar (örneğin, B. breve C50 ve S. thermophilus 065 ile fermante edilmiş bebek maması) genellikle güvenli ve iyi tolere edildiği saptanmıştır. Klinik olmayan sonuçlar için, rapor edilen birincil sonuçlar olarak sınırlı veri bulunmaktadır. B. breve C50 ve S. thermophilus 065 ile fermente edilmiş mamalar, dışkı pH değerlerini azaltmış ve dışkı IgA seviyelerini artırdığı rapor edilmiştir. Bununla birlikte, bu değişikliklerin kendisinin faydalı olup olmadığı kanıtlanmamış ancak dışlanamaz. Örneğin, IgA, mukozal bağışıklıkta önemli bir rol oynar, bu nedenle bebeklerin genel bağışıklığı üzerinde etkisi olabilir. L. paracasei CBA L74 ile fermante edilmiş formül bebek mamalarının sağlık faydaları konusunda yetersiz veri bulunmaktadır.
Yaygın bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde Postbiyotikler
2020 yılına ait bir sistematik incelemede, postbiyotiklerin 5 yaşın altındaki çocuklarda yaygın enfeksiyon hastalıklarını önlemek ve tedavi etmek amacıyla kullanımına dair kanıtları değerlendirilmiştir. İçerisinde toplam 1,740 çocuğun yer aldığı yedi rastgele kontrollü deneme çalışması, plaseboya kıyasla ısı ile öldürülmüş L. acidophilus LB takviyesinin ishal süresini azalttığı gösterilmiştir.
2020 yılında 3 ila 6 yaş arasındaki 172 sağlıklı çocuk üzerinde yapılan bir randomize kontrollü çalışma, 4 ay boyunca ısı ile öldürülmüş Pediococcus acidilactici K15 vermenin okul öncesi çocuklar arasında solunum yolu enfeksiyonlarını önlemede etkili olmadığı rapor edilmiştir.
2006 yılında yapılan bir randomize kontrollü çalışma, ishalle ilişkili ölüm riski yüksek olan (önceki 2 haftada en az bir ishal vakası geçiren) 6-12 aylık 75 bebekte, çinko dahil mikrobesin maddelerinin, ısı ile inaktive edilmiş L. acidophilus ile birlikte veya olmadan plasebo ile karşılaştırılmasının etkisini araştırdığında, ishal prevalansı, mikrobesin maddeleri ile ısı ile inaktive edilmiş L. acidophilus grubunda %26, sadece mikrobesin maddeleri grubunda %15 ve plasebo grubunda %26 olduğu saptanmıştır. Mikrobesin maddeleri ile L. acidophilus grubu ile plasebo grubu arasındaki fark anlamlı olmadığı rapor edilmiştir.
Yetişkinlerde Postbiyotiklerin Kullanımı
65 yaş üstü 280 sağlıklı yetişkin üzerinde yapılan bir Randomize kontrollü çalışması, 20 hafta boyunca düşük (2 × 109 cfu) veya yüksek (2 × 1010 cfu) dozda ısı ile öldürülmüş Lactiplantibacillus pentosus b240 tüketiminin plaseboya kıyasla ortak soğuk algınlığı birikmiş insidans oranında farklara neden olduğunu bulmuştur (sırasıyla %29.0, %34.8 ve %47.3; eğilim için p = 0.012). Doğrulanmış bir anketle ölçülen yaşam kalitesi, her iki müdahale grubunda da arttığı gösterilmiştir.
Sağlıklı bireylerde (20-70 yaş) kabızlık eğilimi (n = 20) veya sık dışkılama (n = 19) olan küçük bir randomize kontrollü deneme, Lactobacillus gasseri CP2305-fermente ısı işlem görmüş sütün, yapay asitlendirilmiş süt bazlı plasebo içeceğe kıyasla Bristol dışkı skalası skorlarını anlamlı bir şekilde iyileştirdiği saptanmış (p < 0.05). İshal ve renk tonu da özellikle kabızlık eğilimi olan bireylerde iyileştiği saptanmıştır.
59 sağlıklı katılımcıdan oluşan bir Randomize Kontrollü çalışması (18-65 yaş arası) taze veya ısı ile öldürülmüş L. rhamnosus GG içeren suyun (6 hafta boyunca) insan rinovirüsü (HRV) yükü üzerinde etkisi olmadığı bulunmuştur. HRV yükü, semptom skorları ile pozitif bir korelasyon gösterdiği belirtilmiştir.
Postbiyotikler şu anda tıp dünyasının en ilgi çekici konularından biridir. Postbiyotiklerin bağırsak mikrobiyomunu değiştirme yeteneği konusunda henüz yeterli kanıt bulunmamakla birlikte, probiyotikler gibi, postbiyotikler de mikrobiyom düzenlemesi dışındaki mekanizmalar aracılığıyla sağlık faydaları sağlayabilir. Genel olarak, postbiyotiklerin sağlıklı çocuklar ve yetişkinler için faydaları olabileceğine dair giderek artan kanıtlar bulunmaktadır, ancak bu umut verici sonuçların daha fazla beslenme önerisi yapabilmek için doğrulayıcı çalışmalara ihtiyaç duyduğunu gösterir. Şu ana kadar sağlıklı popülasyonlarda postbiyotik kullanımı için net tavsiyeler verilememiştir. Postbiyotiklerin, mikrobiyomu değiştirme kapasitesi ve etkililik her bir özel müdahale için ayrı ayrı belirlenmelidir.
Kaynaklar
- Park S-A, Lee G-H, Hoang T-H, Lee H-Y, Kang I-Y, Chung M-J, et al. Heat-inactivated Lactobacillus plantarum nF1 promotes intestinal health in loperamide-induced constipation rats. PLoS One. (2021) 16:e0250354. doi: 10.1371/journal.pone.0250354
- Agostoni C, Goulet O, Kolacek S, Koletzko B, Moreno L, Puntis J, et al. Fermented infant formulae without live bacteria. J Pediatr Gastroenterol Nutr. (2007) 44:392–7. doi: 10.1097/01.mpg.0000258887.93866.69
- Szajewska H, Kołodziej M, Skórka A, Pieścik-Lech M. Infant formulas with postbiotics: an updated systematic review. J Pediatr Gastroenterol Nutr. (2022) 74:823–9. doi: 10.1097/MPG.0000000000003441
- Szajewska H, Skórka A, Pieścik-Lech M. Fermented infant formulas without live bacteria: a systematic review. Eur J Pediatr. (2015) 174:1413–20. doi: 10.1007/s00431-015-2629-y
- Malagón-Rojas JN, Mantziari A, Salminen S, Szajewska H. Postbiotics for preventing and treating common infectious diseases in children: a systematic review. Nutrients. (2020) 12:389. doi: 10.3390/nu12020389
- Hishiki H, Kawashima T, Tsuji NM, Ikari N, Takemura R, Kido H, et al. A double-blind, randomized, placebo-controlled trial of heat-killed Pediococcus acidilactici K15 for prevention of respiratory tract infections among preschool children. Nutrients. (2020) 12:1989. doi: 10.3390/nu12071989
- Sharieff W, Bhutta Z, Schauer C, Tomlinson G, Zlotkin S. Micronutrients (including zinc) reduce diarrhoea in children: the Pakistan sprinkles diarrhoea study. Arch Dis Child. (2006) 91:573–9. doi: 10.1136/adc.2005.086199
- Shinkai S, Toba M, Saito T, Sato I, Tsubouchi M, Taira K, et al. Immunoprotective effects of oral intake of heat-killed Lactobacillus pentosus strain b240 in elderly adults: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial. Br J Nutr. (2013) 109:1856–65. doi: 10.1017/S0007114512003753
- Sawada D, Sugawara T, Ishida Y, Aihara K, Aoki Y, Takehara I, et al. Effect of continuous ingestion of a beverage prepared with Lactobacillus gasseri CP2305 inactivated by heat treatment on the regulation of intestinal function. Food Res Int. (2016) 79:33–9.
- Sugawara T, Sawada D, Ishida Y, Aihara K, Aoki Y, Takehara I, et al. Regulatory effect of paraprobiotic Lactobacillus gasseri CP2305 on gut environment and function. Microb Ecol Health Dis. (2016) 27:30259. doi: 10.3402/mehd.v27.30259
- Tapiovaara L, Kumpu M, Mäkivuokko H, Waris M, Korpela R, Pitkäranta A, et al. Human rhinovirus in experimental infection after peroral Lactobacillus rhamnosus GG consumption, a pilot study. Int Forum Allergy Rhinol. (2016) 6:848–53. doi: 10.1002/alr.21748
- Satomi S, Waki N, Arakawa C, Fujisawa K, Suzuki S, Suganuma H. Effects of heat-killed Levilactobacillus brevis KB290 in combination with β-carotene on influenza virus infection in healthy adults: a randomized controlled trial. Nutrients. (2021) 13:3039. doi: 10.3390/nu13093039
- Salminen S, Collado MC, Endo A, Hill C, Lebeer S, Quigley EMM, et al. The international scientific association of probiotics and prebiotics (ISAPP) consensus statement on the definition and scope of postbiotics. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. (2021) 18:649–67. doi: 10.1038/s41575-021-00440-6
